بحث در حوزه فرهنگی و حوزه سیاسی شهرها، موضوعی نیست که این یادداشت به آن پرداخته و ارائه شود.
ولی کوتاه بگوییم که در حوزه فرهنگی ارتباط و مراوده فرهنگی مطرح است و در حوزه سیاسی بحث بر سر مرز سیاسی و استانداری، یعنی اینکه یک شهر را بنا به دلایلی در حوزه جغرافیائی یک استان قرارداده اند، می باشد.
حال با این تعریف می خواهیم سوال کنیم که کوه دماوند در حوزه فرهنگی استان مازندران قرار می گیرد یا دماوند؟
نکته ظریفی است که باید اذعان داشت که چه بخواهیم چه نخواهیم، چه بپذیرند و چه نپذیرند شهر دماوند متصل و وصل به کوه دماوند است. یعنی اینکه از لحاظ فرهنگی در جغرافیای فرهنگی دماوند قرار می گیرند اصلا این دو موضوع جدا از هم نیستند.
کوه و شهر، هر دو یکی هستند، اگرچه کوه دماوند در حوزه فرمانداری شهر دماوند نیست و از شهردماوند کوه قابل رویت نیست ولی این بدین معنی نیست که کوه و شهر ارتباطی با هم ندارند.
واقعیت این است که اسطوره های دماوندو میراث شفاهی، مردمی را دیده اند که قرنها این میراث را به نسل های بعدی خود منتقل کرده اند.
کوه دماوند و شهر دماوند و رینه با روستاهای اطراف آن را باید در یک مجموعه کامل و با هم دید.
در این یادداشت کوتاه نمی توان بیشتر از این در این باره صحبت کرد ولی باید اذعان داشت کوه دماوند با شهر ارتباطی دارد و آن هم ارتباطی فرهنگی که هیچگاه از هم گسستنی نیست و نمی توان آن را نادیده گرفت.
بنابراین هر کجا که بحث از کوه دماوند است، از شهر دماوند هم بایستی یاد شود و از شهری که میراث مردمی اش، درباره کوه آن هم به صورت شفاهی فوق العاده است.
شاید نتوان نام سایر شهرها و یا روستاهای اطراف کوه را معرفی کرد اما شهری که نام کوه را با خوددارد را می توان به راحتی و سادگی به همراه کوهی که شان و منزلتی ملی و جهانی دارد، معرفی نمود.
این نکته بسیار ظریفی است که جادارد درباره آن بیشتر اندیشه شود تا بدرستی آن را فهمید.
می توان شهر را ارتقا دادو به همراه کوه ملی و جهانی دماوند، شان و منزلتی به آن داد، فقط یک نگاه ظریف و درست و منطقی می خواهد از این فرصت پیش آمده نهایت بهره را برای شهر دماوند در حوزه گردشگری انجام دهد.
در میان شهرهای ایران شهر دماوند در حوزه میراث فرهنگی و طبیعی پتانسیل فوق العاده ای دارد آن هم در سطح ملی و جهانی، حرفهای زیادی برای گفتن دارد. چرا که در تاریخ روایی ایران شاهدی است به این موضوع که شهر دماوند را اولین انسان روی زمین یعنی کیومرث ( از دیدگاه دینی زرتشتی) بنیاد گذاشته است.درمیان شهرهای ایران شهرد ماوند اولین شهری است که بنیاد آن را به کیومرث می دهند در واقع شهری است که بنیاد و اساس اسطوره ای دارد.
در این جهت مقصود از شهر دماوند ، فقط خود شهر دماوند نیست بلکه تمامی شهرها و روستاهای دماوند، رودهن، آبعلی، کیلان، آبسرد، آئینه ورزان و … است شهر دماوند یک مجموعه به هم پیوسته با شهرها و روستاهای اطراف خود است چه درحوزه معماری و چه در حوزه مردم شناسی با آن آداب و رسوم غنی که دارد حرف برای گفتن دارند.
اماواقعیت این است که شهر دماوند به واسطه کوه دماوند موقعیتی متفاوت پیدا کرد است و فرصتی برای شهر پیش آمده و آن هم ملی شدن و جهانی شدن کوه دماوند است.شهری که تاریخ و فرهنگ مستقل از مناطق همجوار خودمازندران و شهر ری داشته است.
نکته قابل توجهی است ، شهری که از یک سو به مازندران وصل است و دروازه مازندران محسوب می شود و از یک سو به شهر ری متصل بوده و در یک منطقه جغرافیایی خاص بر سر راه فلات مرکزی ایران، از لحاظ فرهنگی و تاریخی مستقل از سایر مناطق همجوار خود تاکنون زیسته است، ومیراث معنوی فوق العاده ای دارد.
متاسفانه هنوز پژوهش در حوزه معماری مردمی و مردم شناسی و میراث معنوی انجام نشده و یا شده به چاپ نرسیده تا از آن مطلع باشیم.
تولد شهر و شهرنشینی با ساختمان های جدید که هویتی ندارند باعث شده معماری بومی و نیز آداب و رسوم غنی شهر و روستاها در حال نابودی و یا در حال ازدست رفتن باشد.
نگاهی به حوزه لواسانات و قصران و ساخت و سازهای بی رویه ای که انجام شده آیا چیزی از گذشته شان باقی گذاشته است؟! میراث مردمی یعنی میراث معماری روستاها و میراث مردم شناسی و میراث معنوی این مردمان یکی از جذاب ترین بخشهاست که نیازمند حفاظت جدی است که متاسفانه به جهت توسعه شهرنشینی کمتر می توان از آن حفاظت و آن را نگاهداشت.
اگر چنانچه به میراث مردمی دماوند توجه نکنیم مطمئن باشیم که دماوند هم همانند لواسانات ازدست خواهد رفت و مطمئنا به جهت توسعه شهر و شهرنشینی معماری مردمی و بومی با آن کوچه ها و پس کوچه هایش و به دنبال آن آداب و رسوم غنی مردمی که درآن زندگی می کنند به زودی ازدست خواهد رفت، چون به هیچ طریقی نمی توان جلوی توسعه شهر و شهرنشینی آن هم به این روالی که پیش می رود را گرفت.
پس تنها یک راه حل دارد حداقل بیاییم آنها را ثبت و پژوهش کنیم تا سندی باشد برای آیندگان ما.
دماوند، فیروزکوه، لواسانات تا طالقان در یک حوزه و نوار فرهنگی قراردارند، اگر نگاهی دقیق داشته باشیم در این نوار فرهنگی در حوزه معماری و مردم شناسی وجه تشابهاتشان را خواهیم فهمید. امیدواریم که به این نوار فرهنگی توجه شود تا میراث مردمی آن ازدست نرود، فرهنگ معماری و مردم شناسی و میراث شفاهی مردمان این خطه نیازمند پژوهش ، حفاظت و معرفی جدی است.
حوزه های لواسانات و طالقان تا حدودی از دست رفته بیایید دماوند ازدست نرود.
ملی و جهانی شدن کوه دماوند برای شهر دماوند فرصت و بهانه خوبی است تا مسوولان آن عزم جدی پیدا کنند و فقط به فکر حال نباشند بلکه به فکر باشند که توسعه ( البته خوب است ) زمانی به اتمام می رسد آنوقت می بینید که چیزی ندارند تا به آن افتخار کنند آنچه که باعث افتخار است میراث مردمی مردمان ماست که دارد از دست می رود.
پس بیایم شهر دماوندرا به همراه کوه معرفی کنیم، چرا که شاید رسم شهری را که دارای میراث فرهنگی و طبیعی است نشنیده باشند اما اسم شهر دماوند را به واسطه کوه دماوند همه مردم ما تقریبا شنیده اند.
شهری که ۹۰ سال پیش ثبت ملی شده بود .شما هیچ شهری را نمی بینید که بطور تمام و کمال به ثبت ملی رسانده باشند ولی دماوند به جهت ویژگی که داشت ثبت ملی شد.پس بیایم قدمهایمان را تند کنیم، میراث شفاهی مردم که سالهاست با خود به نسل بعد منتقل کرده اند اگر دیر بجنبیم از دست خواهد رفت.اگر این فرصت پیش آمده را ازدست بدهیم، خصوصا اینکه دماوند پتانسیل لازم را از لحاظ میراث فرهنگی و طبیعی دارد.
خلاصه کلام آخر اینکه شهر دماوند از یک رو به جهت قرار گرفتن در حوزه فرهنگی کوه دماوند، کوهی که ملی شده و می رود که جهانی شود.
از سویی دیگر شهری که پتانسیل لازم رادر حوزه میراث فرهنگی و طبیعی و سرانجام در حوزه گردشگری رادارد و در یک موقعیت جغرافیایی خاص در نزدیکی تهران با آب و هوایی ییلاقی که دارای بستر مناسب گردشگری خصوصا از لحاظ جاده که یکی از زیر ساخت های گردشگری است، فرصتی را ایجاد کرده تا شهر دماوند را شأنی و منزلتی بدهیم .
اگر شهر دماوند را نتوانیم همپای کوه جهانی اش کنیم، حداقل به ثبت ملی ۹۰ سال پیش احترام بگذاریم، شهر را دریابیم ، معرفی اش کنیم، همپای کوه دماوند، شهرمان را لااقل شهره ایران کنیم.
اگر مسوولان همت کنند آنچه را که می خواهیم شاید نتوانیم ولی به قدر سعی و وسع خود می توانیم اقدام کنیم که شرمنده آیندگانمان نباشیم و بگوییم که تمام توان مان را بکار بردیم و نشد. به امید شهره شدن دماوند مان در ایران عزیزمان؛ به امید آن روز.
