💠دکتر مهدی علمداری پدر تئاتر شهرستان دماوند
🔆 مقدمه:
🔸براساس مقاله “وقایع اتفاقیه” (اولین ها در شهرستان دماوند) نوشته رضا فروتن لاریجانی، چاپ شده در شماره های ۱۲ و ۷۹ نشریه ره آورد، می توان اولین رویدادهای رسمی تئاتر معاصر در دماوند را به شرح ذیل برشمرد.
🔸{در تابستان سال ۱۳۳۴ در سر مصلا، روبروی مدرسه (دبستان و دبیرستان امید) یا آموزش و پرورش فعلی، یعنی محل منبع آب (هم اینک تبدیل به رصدخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دماوند شده است) در باغ مصفای موقوفه ای، گروهی از هنرمندان به اجرای برنامه های تئاتر می پرداختند که از فضای باز باغ استفاده می کردند، یک سن کوچک هم در سمت شرق قرار داشت. اولین تئاتر نمایش داده شده «عمو رجب بچه شده» نام داشت که مدتها روی صحنه بود.}
🔸با مرور دهه های پیشین دماوند درمی یابیم که در گذشته، تئاتر و سینما به شکلی تقریباً محدود از سرگرمی های مردم به حساب می آمد، البته بیشتر نمایش ها که معمولاً نمایش هایی سرگرم کننده بودند به صورت سیار و مقطعی در چادرهای اجاره ای به نمایش گذاشته می شدند. با پایان یافتن فصل گرما و کم شدن مهاجرین، بساط این نوع سرگرمی ها نیز برچیده می شد.
البته علاوه بر این بعضاً در مناسبت هایی مانند جشن فارغ التحصیلی مدارس یا ایام نوروز، معمولاً نمایشهای آیینی و سنتی و همچنین در مجالس شادی و عروسی نیز نمایش های شاد و خنده آور با مضامینی ایرانی به اجرا درمی آمد، ولی در نهایت باید گفت با توجه به پیشینه اعتقادی و تدین مردم منطقه، این فعالیتها خیلی مورد استقبال قرار نمی گرفت.
🔆 دانشکده ادبیات دانشگاه تهران – بارقه های امید در تئاتر دهه ۱۳۳۰ ایران و ثبت افتخاری برای دماوند
🔸از پسِ ورود تئاتر به معنای جدید و مدرن آن (یا اصطلاحاً تئاتر اروپایی) در دوران قاجار به کشورمان و افت و خیزهای فراوان آن از عهد ناصری تا انقلاب مشروطه، سپس حکومت رضا شاه و در ادامه اوضاع جنگ جهانی دوم، متاسفانه باید گفت با وقوع کودتای سال ۱۳۳۲ ش. و ایجاد دوباره جو خفقان در کشور، حرکت رو به رشد تئاتر متوقف شد و فعالیتهای تئاترهای لاله زار نزول کرد و به ورطه ابتذال افتاد، به گونه ای که دیگر هیچگاه تئاترهای لاله زار ارج و قدر گذشته خود را باز نیافت.
🔸بدین ترتیب تئاترهایی که تا پیش از کودتا مراکز فعالیت جدی و علمی در تئاتر برای رسیدن به اجراهایی باکیفیت بودند، با دگرگونی هایی در مدیریت بدل به تئاترهایی برای اجراهایی بی مایه و سطحی شدند و از آن پس نمایشهای دوره آتراکسیون (نمایشهای کافه ای) یا تئاتر لاله زاری عنوانی برای تحقیر نمایش های پست و مستهجن شد.
🔸با وضعیت اسفباری که برای تئاترهای لاله زار پیش آمد و کناره گیری نسل گذشته تئاتر از کار، از نیمه های دهه ۱۳۳۰ فعالیت های جدیدی در تئاتر به وقوع پیوست که منجر به ایجاد حرکتی جدید در نمایش ایران شد. اولین حرکت های جدی در جهت ایجاد تحول در تئاتر زوال یافته ایران در دهه سی از طرف مسئولان فرهنگی دانشگاه تهران صورت گرفت. آنان طی سال های ۱۳۳۵ تا ۱۳۳۹ چند استاد آمریکایی تئاتر به نامهای فرانک دیویدسن، جرج کویین بی و دکتر فیکوس بلچر را به ایران دعوت کردند و کلاسهای کوتاه مدتی را برای آموزش جنبه های مختلف تئاتر از بازیگری و کارگردانی گرفته تا دکور و لباس و ادبیات نمایشی و… تشکیل دادند. بسیاری از نام آوران بعدی تئاتر ایران مثل جعفر والی، خلیل موحد دیلمقانی و بیژن مفید و… همگی از شاگردان آن کلاسها بودند. در اینجا افتخاری برای دماوند رقم خورد و شهرستان ما نیز از این حرکت و تحول فرهنگی در حوزه تئاتر کشور بی نصیب نماند؛
🔸مدیران دانشکده ادبیاتِ دانشگاه تهران در ادامه مسیر زیر بنایی خویش، در سال۱۳۳۷ با دعوت از دکتر «فیکوس بلچر» و حضور ایشان به مدت ۲ سال در ایران روند برپایی کلاسهای آموزشی تئاتر را ادامه دادند. در این کلاسها دروسی از قبیل «تاریخ ادبیات نمایشی جهان»، «بازیگری» با تاکید بر روش بازیگری استانیسلاوسکی، «کارگردانی»، «سبکهای نمایش»، «آرایش چهره»، «صحنه آرایی و لباس»، «نمایشنامه نویسی» و «تجزیه و تحلیل، و نقد نمایش» تدریس می شد.
🔸و اما در همان سالها (اواخر دهه سی)، مهدی علمداری مردی از دیار دماوند، دانشجوی لیسانس ادبیات دانشگاه تهران گردیده بود. او بنا بر علاقه و فعالیتهای پیشین خود، براساس واحدهای دروس اختیاری، در کلاس «دکتر بلچر» شرکت کرده و دوره های مربوطه را طی نمود.
🔸یادآوری این نکته خالی از لطف نیست که این اقدام زمانی انجام گرفت و شهرستان در حالی از فواید اکادمیک آن بهره مند شد که سرانجام چند سال پس از آن واقعه، یعنی سال ۱۳۴۳ ش. تازه اولین دانشکده تئاتر در ایران با نام دانشکده هنرهای دراماتیک تاسیس گردید. و همچنین در ادامه، رشته نمایش و موسیقی نیز در سال ۱۳۴۵ به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران اضافه شد.
🔸بدین سان مهدی علمداری پس از بازگشت به دماوند، همزمان با تدریس ادبیات، با حداقل امکانات اقدام به آماده سازی و تجهیز سالن امتحانات “دبیرستان مسعودی” (۱) به عنوان سالن آمفی تئاتر نیز نموده است. سپس با حضور علاقه مندان و فعالان نمایشی شهر، و همچنین دانش آموزان مستعد دبیرستانی، گروه نمایشی دماوند را تشکیل داده و در طول سال با نگارش و کارگردانی تئاتر به اجرای نمایشنامه های گوناگون برای عموم مردم همت گمارده است. در سنوات بعد نیز وی به عنوان مدیر دبیرستان مسعودی همچنان به تامین شرایط و اجرای فعالیتهای نمایشی اهتمام ورزید. از آنجا که تا قبل از این دوره، فعالیتهای نمایشی در دماوند، چه به شکل نمایشهای سنتی و چه تئاتر معاصر، اغلب به صورت فصلی (تابستان) و مقطعی، و یا موردی، در جشنها و مراسمات انجام می پذیرفت، اینگونه تلاشی ساختار یافته و مستمر، پایه گذاری تئاتر نوین ایران در دماوند را رقم زد. چنین است که به شایستگی از دکتر مهدی علمداری به عنوان پدر تئاتر دماوند نام برده می شود.
🔆نخستین قدمهای استوار در تئاتر دماوند
🔸در ابتدای راه تئاتر دماوند به معنای تئاتر معاصر و امروزی، بزرگانی برایش خاک صحنه خورده اند که این دیار هنوز صحنه ثابتی برای اجرای نمایش نداشت. علاقه مندانی که در گامهای آغازین، عاشقانه و پرتلاش از حداقلها، صحنه ها ساختند، بی آنکه هدفشان جمع کردن کسوت و چند دهه سابقه فعالیت باشد. از اینروی دستاوردشان آتشی نبود که فروکش کند یا به غمزه کسی دلسرد شوند و از این سفره اطعام معنوی و هنری فاصله بگیرند. پیشگام این مسیر ارزشمند در دماوند دکتر مهدی علمداری است.
برخی تئاتر را یک هنر ترکیبی می‌دانند که از اجزای مختلفی چون متن، بازیگری، نور، دکور و… تشکیل می شود و برخی دیگر جوهره اصلی این هنر را عمل بازیگر بر صحنه می دانند و معتقدند که بقیه عوامل تئاتر را می توان به راحتی حذف کرد و به جوهره اصلی آن پرداخت، اما در هر صورت هیچگاه مکان بازی را نمی شود حذف کرد. از اینروی مهدی علمداری تصمیم می گیرد سالن اجتماعات دبیرستان مسعودی را همزمان به یک سالن نمایشی نیز تبدیل کند و برای آن سن اجرای تئاتر مهیا سازد. مدرسه مسعودی در کنار اداره آموزش و پرورش فعلی قرار داشت. سالن مدرسه در واقع سالنی چند منظوره با ظرفیت تقریباً ۱۵۰ نفره بود، یعنی موقع امتحانات نهایی محل برگزاری آن، و در زمان برگزاری مسابقات ورزشی (کشتی و پینگ پنگ) مکان اجرای آنها می شد. در پایان سال تحصیلی هم محل برپایی جشن فارغ التحصیلان (برنامه ها و اجرای قطعات نمایشی مراسم) می گردید.
🔸مهدی علمداری برای بهره مندی این سالن از سن دائمی نمایش، لیستی از اقلام مورد نیاز را تهیه کرده و به اداره فرهنگ (آموزش و پرورش کنونی) مراجعه می نماید. ولی برای ساخت سن و تجهیز سالن کمکی از سوی آنان صورت نمی گیرد، بنابراین خودش به همراه برخی از دبیران علاقمند نظیر حسن رضایی (دبیر ریاضی) و تعدادی از دانش آموزان که وضع بهتری داشتند پول لازم را تامین می نمایند، و این چنین است که با حداقل امکانات، کار نمایشی مستمر در دماوند شکل می گیرد. حسن رضایی که بیش از یک دهه مسئولیت مدیریت تهیه و تولید و پشتیبانی فعالیتهای نمایشی را در دبیرستان مسعودی برعهده داشت می گوید: «در آن دوران بیشتر دانش آموزان از اقشار کشاورزان بوده و به لحاظ توان مالی نیز از سطح معمول برخوردار بودند. لذا بنا بر ضرورت پرورش و تعلیم و تربیت براساس فعالیتهای جنبی فرهنگی و هنری، دست به دست هم دادیم تا این مهم به ثمر بنشیند.»
…………………………………………………..
(۱) دبیرستان مسعودی در سر مصلی یا محل فعلی اداره آموزش و پرورش دماوند قرار داشت که در سنوات پیش از خود به نام دبستان و دبیرستان امید شناخته می شد
