مقدمه ره آورد ؛
احداث سد وادان از اول محل مناقشه وبحث بوده است وتا کنون نظرات متناقضی ارائه شده است. از جمله اینکه انگیزه احداث سد سیاسی بوده یاخیر،یا اینکه برای احداث این سد طرح کارشناسی همه جانبه لحاظ شده یاخیر و….در ذیل ، مقاله آقای دکتر ولایتی که از متخصصان حوزه آب هستند، ارائه میشود ودر اختیار علاقمندان این حوزه قرار می گیرد، اگر عزیزانی نسبت به نظر ایشان، مخالف هستند، طی یادداشت یا مقاله کوتاه برای ره آورد ارسال نمایند تا علاقمندان از نظرات متفاوت بهره مند گردند.
مقدمه
در تمامی نقاطی که جهت احداث سد اقدام می شود ولو بندها و سدهای کوچک، قطعاً به مواردی همچون آب جاری یا دبی پایه، حجم برف آب ها و میزان سیلاب، اهداف تغذیه ای یا ذخیره ای توجه کافی می شود. رودخانه وادان سال هاست که به علت حفر چاه های فراوان در بالادست یعنی هومند آبسرد و برداشت بیش از حد آب از سفره زیرزمینی، خشک شده و دارای دبی پایه یا آب جاری نمی باشد ( تصویر شماره ۱)
سیلاب ها به دو دلیل اصلی نوع حوزه آبریز و مستور شدن هومند آبسرد از ویلاها و باغ ویلاها تقریباً اتفاق نمی افتد. چنانچه در سال ۱۹۳۱ که پر باران ترین سال کشورمان طی صد سال اخیر بوده است، شاهد هیچ سیلابی در منطقه نبودیم. تنها دلیل اصلی احداث سد به نظر می رسد فشارهای سیاسی تبلیغاتی باشد.
تجربه نشان می دهد که در چهل و اندی سال پس از انقلاب اسلامی یکی از موارد مهم تجمیع رأی و آرای مردمی وعده و وعیدهایی است که نمایندگان برای به دست آوردن آراء بیشتر به مردم می دهند و پس از کسب حداکثری آراء آن ها را به فراموشی می سپارند.
مهندسی سد وادان
محل احداث سد از نظر مکان مناسب ، نوع لایه های چینه شناسی و سنگ شناسی، شرایط تکتونیکی و گسله ها بسیار هوشمندانه انتخاب شده که در حال حاضر عملیات احداث تاج سد در دست اقدام می باشد. اما از دبی پایه و شرایط سیلابی یا طغیانی رودخانه حتی در سال های پر باران ۹۶ تا ۹۹ خبری نیست که در ذیل به علت و شرح آن می پردازیم . ( تصویر شماره ۲)
الف) . احداث بی رویه ویلاها، با ویلاها و کشیده شدن شهر آبسرد به سمت هومند و بالادست رودخانه وادان در بیش از دو سوم حوزه آبریز رودخانه و همچنین برداشت بی رویه آب از مخروط افکنه بالادست رودخانه سبب شده تا اجازه ندهد که سفره آب زیرزمینی قدرت یافته و از انتهای آن آبی برای تشکیل رودخانه خارج گردد . ( تصاویر ۳و ۴ )
را تسخیر کرده است.
ب) سنگ شناسی و stratigraphy حوزه آبریز به گونه ای است که عمده ارتفاعات بالادست را سنگ آهک های دوران دوم و سوم زمین شناسی تشکیل می دهند که به علت نوع ساختارشان حدود بیش از ۹۶ درصد بارش ها را درون خود می بلعند و فرو می دهند (تصویر شماره ۶).
در مقالات خارجی سنگ های مشابه بالادست هومند آبسرد را سنگ هایی می دانند که تا حدود ۸۰ درصد هم قدرت فرودهی بارش را داشته و اجازه تشکیل سیلاب نمی دهند. به همین دلیل هیچگاه شاهد دبی پایه و سیلاب در هومند آبسرد و ارتفاعات بالادست آن نبوده ایم. بدون تردید آبدهی خوب سنگ آهک های گسترش یافته در شمال هومند آبسرد موجب تشکیل سفره مطلوب آب زیرزمینی جهت تداوم آبدهی چشمه های آئینه ورزان و تونل مرحوم سرهنگ طاهری، شده است.
ج) خشکسالی های پی درپی که در ۲۶ ساله اخیر در کشورمان اتفاق افتاده است را شاید بتوان سومین دلیل مهم عدم دبی پایه در رودخانه وادان دانست. از طرفی مهندسی بالاآمدگی سازند هزاردره در دامنه غربی و آبریز حوزه کوه های قره آغاج را جزو حوزه آبریز سد در نظر گرفته باشد، گناه نابخشودنی را مرتکب گردیده است.
چالش های سیاسی ـ تبلیغاتی
نمونه های مهم وعده های نمایندگان و حتی در سطح روسای جمهوری در ایران اسلامی ،سدهای پانزده خرداد و گوتوند می باشند. فشارهای سیاسی و تبلیغاتی آن چنان شدید بود که جهت آب شرب شهر قم، سد پانزده خرداد احداث گردید.
خوشبختانه هیچ زمین شناس ایرانی محل احداث سد را تأیید نکرده به طوری که سیاسیون مجبور به دعوت مهندسین خارجی از کشورهای اروپای شرقی شدند. شوری آب و فرار آب از سد ۱۵ خرداد کار را به جایی رساند که جهت آب شرب شهر قم از سرشاخه های رودخانه کارون آبرسانی صورت گرفت. آن همه هزینه برای احداث سد پانزده خرداد چیزی را در بر نداشت جز شرایط تبلیغاتی که هر نماینده ای برای اخذ آرای بیشتر این وعده چندین و چند ساله را متمسک رأی آور خود در شهر قم قرار داده بود.
سد گوتوند که امروزه یک فاجعه بین المللی به حساب می آید چیزی نبود جز همین چالش های سیاسی. به جرأت می توان گفت یک زمین شناس ساده در حد لیسانس می توانست گنبد نمکی را که زیر دریاچه سد قرار می گرفت را تشخیص دهد، اما چالش های سیاسی مانع از آن شد و امروزه فاجعه شوری بزرگترین سد خاورمیانه گریبانگیر کشورمان شده است.
سد وادان و ساخت بیهوده آن ؛
چیزی نیست جز چالش سیاسی ـ تبلیغاتی که سال هاست برای به دست آوردن آراء بیشتر به مردم خوب منطقه آبسرد، کیلان، ساران و … وعده داده شده است. زیرکانه است اگر مهندسی بنا به دلیل علمی ادامه احداث سد را مردود دانسته و مانع صرف هزینه های گزاف گردد، بدین ترتیب حرمت مهندسی برای مردم باقی خواهد ماند.
