نام شناسی روستای « وادان »

وادان

آنچه که مطالعه می کنید حاصل تلاش ،تحقیق و استقرار در میان مردم خوب و خونگرم روستایی است واقع در دهستان جمع آبرود، یعنی روستای شهید پرور وادان که به صورت مختصر تقدیم می گردد.این پژوهش توسط آقای حسن جدیدی ،دبیر آموزش وپرورش و مسئول سابق کتابخانه غدیر کیلان  و با راهنمایی مرحوم آقای لاسمی با گشت و گذار در بین ریش سپیدان، پیرمردان و پیرزنان و اطلاعات اندک شخصی جمع آوری شده است،که مجددا مورد بازنگری قرار گرفته است.

تاریخچه روستا

در جنوب شرقی دماوند و در فاصله هشتاد کیلومتری شرق تهران، روستای وسیع ،گسترده و پر جمعیتی وجود دارد که وادان نامیده می شود.رشته کوه قره آقاج که در سرتاسر غرب روستا گسترش یافته است در اثر چین خوردگی آلپ – هیمالیا وهم زمان با سلسه جبال البرز و زاگرس در اواخر دوره ترشیاری به وجود آمده است.

قدمت این روستا و اولین آثار سکونت انسان در این منطقه بنا به برخی شواهد به سلسله مادها و حضور آنها در حاشیه این روستا تعلق دارد که به عنوان پایگاه تابستانی آن ها محسوب می شده است. وجود قلعه باستانی وادان در راستای قلاع کوهان،فاژان، زرآباد،حاج عسگر، رزک،کیانی، سپید و درویش خود دلیلی بر این مدعا ست. یکی از نوادر استراتژیکی که در این قلعه ها رعایت شده است آنکه قلعه ها در مکان هایی ایجاد گشته که به راحتی در قدیم به وسیله نشانه های خاص خود همچون دود و آتش می توانستند یکدیگر را مطلع سازند. رعایت این استراتژی نشان از آن دارد که مادها تابستان در حواشی رودخانه دائمی وادان سکنی می گزیدند،لهذا از آنجایی که آب و هوای منطقه بسیار مساعد بوده است  دامنه این سکونت بسیار وسیع بوده طوری که از وادان شروع شده و تا ساران ادامه می یافت. این سلسله در فصل سرما در پایگاه های زمستانی خود در اطراف ایوانکی و گرمسار سکنی می گزیدند. سند دیگر اینکه در ۶ کیلومتری غرب وادان در مراتع متعلق به این روستا، منطقه ای وجود دارد تحت عنوان چشمه شاه. این محوطه باستانی دارای سه تپه طبیعی نسبتا برجسته نسبت به تپه ماهورهای اطراف می باشد که به فاصله نزدیک از یکدیگر دیده  می شود. این منطقه باستانی به نام های دیگری همچون یورت شاه و تخت شاه نیز مشهور می باشد. اخیرا دربررسی های صورت گرفته در این محوطه، شواهد فرهنگی که نشانگر استقراری بودن آنها باشد به دست آمده که در مرتفع ترین نقطه آن وجود داشته است. آنچه مسلم است تپه های باستانی چشمه شاه دردوران تاریخی، مورد استقرار واقع شده است و نام هایی که امروزه به این مکان اطلاق می شود شاید به لحاظ اهمیت آن بوده است. احتمال می رود این محوطه به عنوان اقامتگاه های تفریحی مورد استفاده و استقرار رؤسای ایلات و قبایل بوده و قدمت آن به قرون قبل از اسلام بازگردد. نکته دیگر اینکه در جبهه شرقی محوطه باستانی چشمه شاه و تقریبا به فاصله ۳ کیلومتر این محل و در زیر قله بلند کوه قرچ،مرتع و یورتی وجود دارد که به بند امان مشهور می باشد ولیکن مردم از آن تحت عنوان بند حمام یاد می کنند و به جهت تسطیح توسط ماشین آلات سنگین،تمامی آثار فرهنگی آن از بین رفته است.

  وادان به چه معناست؟

وادانستن: مصدر مرکب به معنای باز دانستن، باز شناختن، تشخیص دادن. وادان نیز به معنای بازشناختن و تمیز دادن می باشد. چنانچه اثیرالدین اخسیکتی می گوید:«گر بضاعت دار شرعی،سود بشناس از زیان/ور عروس آرای فرعی،خلعت وادان از کفن«

 فلسفه نام وادان را این طور بیان می کنند که پس از واقعه کربلا ،عده ای که تعداد آنها قریب به چهل نفر می بود در شمالی ترین منطقه وادان سکنی گزیدند که جملگی شعیه مذهب بودند. در راستای سکنی گزیدن این افراد، عده ای نیز در فاصله ۲ هزار گزی جنوب روستا و بر روی یال های دامنه شمالی کوه های  جنوب سکنی گزیدند که بی دین و کافر بودند. این گروه اقدام به ساخت قلعه ای نمودند که بعدها به نام قلعه کافر معروف گردید. این افراد جهت آبرسانی به محل اقامت خودشان نهر طویلی قریب به ۷۰۰۰ متر احداث کردند. وادان احتمالا به معنای تمییز دادن و تشخیص دادن بین این دو گروه می باشد. این نام همچنان بر سر زبان ها جاری است. امروزه مردم در محاورات عامیانه خود وادان را «وان » می گویند که بی شباهت به موقعیت روستا نمی باشد. زیرا وان به معنای چشمه و محل آب می باشد و در حقیقت سرچشمه رودخانه از این محل است.

زبان مردم وادان

زبان مردم وادان مخلوطی از زبان های تاتی ،مازنی و فارسی دری می باشد.این زبان بی شباهت به زبان سایر محلات نیست ،فقط در پاره ای موارد هجاهای آن متفاوت می باشد.این زبان آنقدر به زبان مازنی نزدیک است که به نظر می آید مازنی ها خیلی  سریع آن را درک می کنند.

قومیت

روستای وادان علی رغم گستردگی آن از نظر جمعیتی و جغرافیایی محدود به طوایف زیر می باشد.

۱-طایفه معصوم علی:مقلب به مَصمَعلی که از لرستان به این منطقه آمده اند‌‌‌‌‌‌‌.دو برادر بودند به نام های میرزا حسین و میرزا غلام حسین.هم اکنون خانواده های میرزایی،معصومی و مطلبی از این طوایفه اند.

۲- طایفه محمد قاسم :مقلب به مد قاسم ،شامل مرزبانی ها و جدیدی ها

۳- طایفه کربلایی ابراهیم : که از اصفهان به این محل آمده اند و تمامی خانواده ابراهیمی ها ،آسیابان ها و حاج نور محمدی ها را در بر می گیرد.

۴- طایفه تمریها:شامل امجدی ها ،امامی ها،برهانی ها

۵- طایفه چهار براریها :شامل خانواده های محمد نبی ،پیشرو ،امیر افشار،محسنی،حاجی عربی،بطنی،اصفهانی.

۶- طایفه آخوند:که خانواده های کاظمی ،یونسی و سلمانی را دربر دارد.

۷- طایفه نور محمد:که بنا به روایت محکم از خراسان آمده اند شامل خراسانی ها و ترقی ها.

۸- طایفه حسن قلی شامل قلی وادانی ها و رجبعلی و خانواده محترم شهید نیکونژاد

۹- طایفه ملا محمد شامل ملامحمدی ها و کاظمی ها

۱۰- طایفه محمد حسین که شامل خانواده محمد حسینی ها می‌شود.

البته خانواده های دیگری همچون: وایوتی ها ،وادانی ها،پازوکی ها و… هستند که با احتمال قریب به یقین زیر مجموعه هایی از طوایف فوق می باشند.

نام های محلی و مشهور

رودخانه: معروف به رودخانه وادان که از شمالی ترین بخش وادان سرچشمه گرفته در حرکت دائمی خود به سمت جنوب از روستاهای تاسکین،وادان،کوهان،کیلان ،ساران،دوآب و ویرانه عبور کرده و سرانجام به ایوانکی می ریزد.در گذشته ای نه چندان دور، آب این رودخانه به قدری بوده است که الوار های بریده شده از درختان تبریزی و بید در حواشی رودخانه را به وسیله جریان شدید آب این رودخانه انتقال می دادند ولیکن اخیرا به خصوص در فصل گرما و کشاورزی،آب این رودخانه محدود به مشروب نمودن اراضی کشاورزی وادان می شود.همان طور که بیشتر اشاره گردید رودخانه وادان را به نام «وان » می شناسندکه در لغت نامه های فارسی به معنای  سرچشمه و محل آب  می باشد. البته به زودی بر روی این رودخانه سد خاکی به طول تاج ۲۵ متر و ذخیره آبی ۵/۳ میلیون متر مکعب احداث خواهد شد که بالغ بر ۵۰۰۰ هزار هکتار از اراضی زیر دست این سد مشروب خواهد گردید.

غار :دخمه ای بزرگ در صخره های سنگی عظیمی در محله ای موسوم به زیرکمر وجود دارد که از آن تحت عنوان غار یاد می کنند. هرچند که چشم انداز آن از دور دهنه غار وسیعی را نشان می دهد اما عمق آن به بیش از۴ متر نمی رسد.بیشتر شبیه دخمه بزرگی است که به نظر می آید به وسیله دست آن را کنده باشند نه اینکه توسط عوامل طبیعی چون فرسایش ،بدین شکل در آمده باشد.این غار به نام غار  زیر کمر معروف بوده و به احتمال زیاد مربوط به زمان غارنشینی است.

بند:تنها بند معروف در منطقه وادان ،بند امان می باشد که مردم آن را به عنوان بند حمام می شناسند. سابقه این بند بسیار کهن می باشد.در گذشته ای نه چنان دور نیز بندی موسوم به بند آسیاب بوده که کار انتقال آب برای آسیاب آبی را انجام می داده است.

آب معدنی:بنا به برخی حکایات و روایات از سوی ریش سپیدان روستا،چشمه ای بر روی کوه قوچعلی و در منطقه ای به نام آفتاب وجود داشته که از آن به عنوان کمبود آب یاد می کردند . البته آثار آن هنوز پابرجاست و در بخشی از فصول سال آب اندکی از آن جاری می شود.قدما را عقیده بر آن بوده که آب این چشمه مصرف دارویی داشته ،رنگ آن تیره بوده و مزه گس داشته است.

بناهای تاریخی: چشمه شاه ،قلعه کافروقلعه وادان از بناهای بسیار کهن روستا می باشدکه شرح آن ها قبلا گذشت.از دیگر بناهای تاریخی ومذهبی می توان از سقاخانه ی حضرت ابوالفضل العباس (ع)نام برد.مردم روستا،ارادت و توجه خاصی به این مکان مقدس دارند.این توجه و ارادت به خاطر آن است که مردم روستا ،معجزات فراوانی از این مکان سراغ دارند؛اهالی  تمامی این نذورات خود را در این مکان مقدس ادا می نمایند.

 آمار جمعیت روستای وادان

طبق سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت وادان ۲۳۰۶ نفر بوده است این جمعیت در ۸۵۶ زندگی می نمایند به این آمار اضافه کنید جمعیت حدود ۸۰۰ نفری که در تابستان در ویلاهای جدید الاحداث در وادان ساکن می شوند.

 بخش های وادان

 خود روستای وادان ازبخشهای همچون: قلعه، ده ،کهریزک، بالا حصار،بالا روبار، پایین روبار،سرباغ،شهرک آزادگان ،شهرک بنیاد،زیر کمر و جدید تشکیل شده است.ولیکن حواشی روستا و چشمه آب های آن عبارت اند از :چهار چشمه،بند امان(حمام)،رزک،تولک،میشینی،ممشه،نی یک،چشم ابراهیم،تخت شاه،چشمه شاه،دلی،آبزه،رستم آباد،آب باریک،محدودیه،سفید خانیک،دو دره،مملی ،قاسم بیگی،سرخ چشمه،جوزدار،سره قاسم و…که بعضا این مناطق تاریخچه خاص خودشان را دارند.به عنوان مثال پیر چنار در جوزدار.

پیر چنار : جوزدار در حدود دو کیلومتری غرب وادان واقع شده است .این  منطقه بسیار بسیار وسیع می باشد.وجود دخمه هایی در این مکان خود دال بر این مدعاست که در گذشته ای نه چندان دور ،این منطقه یکی از قطب های  تولید محصولات کشاورزی همچنین چراگاه تعداد بی شماری گاو و گوسفند بوده است.در وسط این منطقه وسیع ،درخت چناری وجود دارد که بنا به گفته اهالی قدمت آن به بیش از ۶ قرن می رسد.اهالی روستا ، باور خاصی به آن دارند و در ایام خاصی به زیارت آن رفته  و نذورات خود را ادا می نمایند .بر روی این درخت مردم دخیل های زیادی را بسته اند و بر این باورند که سوزاندن چوب این درخت گناه می باشد.قدمت این درخت،فضایی را که این درخت اشغال نموده و ارتفاع این درخت ،اگر اغراق نباشد یکی از جاذبه های طبیعی و دیدنی روستا است.

امامزادگان

امامزاده قاسم:این امامزاده هم اکنون در شمالی ترین منطقه واران و ابتدای روستای تاسکین قرار دارد.هرچند که هم اکنون جزءامامزاده های روستای تاسکین به شمار می آید ولی سابقا این امامزاده جزء روستای وادان بوده است.چنانچه در فرهنگ جغرافیایی ایران و در لغت نامه مرحوم علی اکبر دهخدا آمده،تعلق این امامزاده به وادان ذکر گردیده است.بنا به اظهارات سازمان میراث فرهنگی به نظر می رسد قدمت بنای این امامزاده به قرون ۶ یا ۷ هجری برگردد.

امام زاده زین العابدین ابن عقیل:در مرز بین وادان و کوهان قرار دارد،این بنا جدیدا به همت سازمان میراث فرهنگی مرمت و بازسازی شده است.از آن جایی که قبرستان مشترک کوهان و وادان نیز در جوار امامزاده واقع شده است شبها ی جمعه پذیرای خیل عظیمی از دلدادگان به ائمه اطهار (ع) می باشد.مضاف به اینکه گرد آمدن اهالی خوب کردر،کوهان ،وادان،و بیدک نیز در روز عاشورا در این محل می باشد.قدمت بنای امامزاده زین العابدین ابن عقیل به قرون ۸ یا ۹ هجری بر می گردد.

مسجد قدیمی:این مسجد نیزقدمت بسیار بالایی داشته است.هرچند که از ساخت آن،تاریخ معتبری در دست نیست ولی احتمالا در بین سال های ی ۱۳۴۷ تا ۱۳۴۹ به کلی خراب و از نو ساخته شده است. ساخت مسجد جدید توسط فرد خیرنیکونام شهرستان دماوند حاج میرزا عبدالله توسلی صورت پذیرفت. همچنین به جهت روند روبه رشد جمعیت ۲ بار اضافه بنا گردیده و هم اکنون دارای ۷۰۰ متر زیر بنا می باشد .مضاف به اینکه بخش کوچکی از مسجد ،حسینیه است که متصل به آن می باشد. این مسجد از نظر ساخت و نما در نوع خود کم نظیر است. در ضمن پایگاه بسیج خواهران نیز در بخشی  از مسجد مستقر می باشد.

نام شهدای دفاع مقدس

روستای وادان نیز همانند سایر روستاها در طی دوران دفاع مقدس رسالت خود را در راستای صیانت از مرز و بوم خود به نحو شایسته انجام دادند که در این راه تعداد ۱۲ شهید تقدیم نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران نمودند:

۱. شهید اصغر مرشدی ۲. شهید رضا نیکونژاد ۳. شهید علی تیموری ۴. شهید حسین فاتحی ۵. شهید علی فاتحی ۶. شهید رحمان معصومی ۷. شهید حسین کمالی ۸. شهید حسین نیایی۹. شهید حسن طاهری 10. شهید خیرالله قلی وادانی ۱۱. شهید احمد عظیمی ۱۲. شهید حسین مرادی 

امکانات فرهنگی

مسجد:

مسجد امام حسین (علیه السلام) که قدمت بسیار بالایی داردکه در دهه سی توسط مرحوم حاج توسلی خیر نیک اندیش مسجد سازدر مکان قدیم خودش تجدید بنا گردید. البته با ازدیاد جمعیت، افزایش بنا در قالب حسینیه انجام گردید و نسبت به ترمیم و مقاوم سازی این مکان مقدس اقدامات شایسته‌ای صورت پذیرفته است هم اکنون این مسجد جزء مساجد بزرگ شهرستان محسوب می‌گردد.

حسینیه:

در اوایل سال ۱۳۹۹ خیر نیک اندیش جناب آقای حاج احمد آقارضایی اقدام به احداث حسینیه در زمینی به مساحت ۱۳۰۰ متر نموده است که تاکنون قریب به دهها۸۰ درصد این بنا تکمیل گردیده و انشالله به زودی مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.

مدارس:

با توجه به آمار بالای دانش آموزی در این روستا هم اکنون ۳ مدرسه در این روستا فعال می باشد

۱-مدرسه حضرت زهرا (سلام الله علیها) که پذیرای دانش آموزان دختر در مقاطع ابتدایی و متوسطه دوره اول می باشد

۲-مدرسه ابتدایی پسرانه امام صادق (علیه السلام)

۳- دبیرستان دوره اول پسرانه انقلاب .

دانش آموزان این مدارس پس از فراغت در این دوره برای ادامه تحصیل در دبیرستانهای دوره دوم حسب رشته‌های انتخاب شده به شهرهای آبسرد، کیلان، گیلاوند و دماوند می‌روند

کانون فرهنگی:

هم اکنون کانون فرهنگی نورالهدی در وادان فعالیت دارد. ودر مناسبتها و مراسم ملی و مذهبی رسالت خود را به نحو بایسته انجام می دهد.

کانون ورزشی:

هم اکنون سالن ورزشی در ضلع جنوبی روستا در حال ساخت می باشد متاسفانه چند وقتی است که عملیات عمرانی آن متوقف گردیده است انشاالله به مدد دلسوزی دغدغه مندان ،این پروژه به پایان برسد و علاقه مندان زیادی را در حوزه ورزش به آرزوی دیرینه خود برساند.

موقوفات محلی:

بخش هایی کمی از روستا که غالباً زمینهای قابل کشت می باشد به امر خداپسندانه و وقف تخصیص یافته است.

سطح فرهنگی روستائیان:

بحمدالله و المنه اهالی خوب روستای وادان نسبت به سواد آموزی و ارتقاء سطح تحصیلات خاصه در دهه های اخیر اهتمام بسیار خوبی داشته اند درهمین راستا در این روستا هم اکنون دو پزشک، یک خلبان، قریب به صدنفرمعلم ودهها مهندس و اساتید دانشگاه می باشند که همگی افتخار پرورش در روستا را داشته اند. در این بین تحصیلات عموما در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد می باشد.

در حوزه هنری نیز روستای وادان افتخار دارد به این که دکتر بهنام ابراهیم وادانی که از اساتید برجسته کشوری در ساز سه تارمی باشد بعنوان نماینده فرهنگی کشورمان از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به چندین کشور اعزام شدند در این روستا ساکن می باشند و مشغول تربیت جوانان و نوجوانان و آموزش به آنان می باشد. همچنین اخوی ایشان استاد نصرت الله « خسرو» ابراهیمی که از پیش کسوتان حوزه هنر در نوازندگی می باشد.

همچنین خواننده جوان روستا آقای حمید حاجی نورمحمدی که تاکنون در شبکه های مختلف تلویزیونی اجرای برنامه داشتند که مورد استقبال آحاد هم میهنانمان واقع گردید. آقایان گل محمدی و خراسانی بعنوان نوازنده نی و اجرای برنامه در شبکه های تلویزیونی و جوانان ونوجوانان علاقه مند در حوزه خوانندگی و نوازندگی نویسندگی که توسط اساتید روستا در حال آموزش می باشند. نوجوان برجسته روستا آقایان علیرضا مرزبانی که در فرهنگسرای ارسباران و نیاوران اجراهای شگفت انگیزی داشتند. و والده مکرمه ایشان خانم نورمحمدی که متبحر به امر نویسندگی و شعر می باشند و نمونه های دیگری از این افتخارات.

امکانات اداری

دهداری:

هم اکنون روستا دارای ساختمان بسیار شیک دهداری می باشد که دهیار و اعضای شورا در آن مستقرند و به خدمات رسانی در حوزه های عمرانی، بهداشتی، فرهنگی و…. مشغول می باشند.

خانه بهداشت و خدمات بهداشتی:

اگرچه روستای وادان در در دهه های گذشته از امکانات و خدمات خانه بهداشت بهره می برد ولیکن طی سالهای اخیر به مدد خیرین نیک اندیش مرکز بهداشتی روستا افتتاح گردیده که انشالله در پیش بینی طرح توسعه روستایی در آینده ای نزدیک با استقرار پزشک عمومی در این مجموعه و احتمالا خدمات دندانپزشکی،گام موثری در راستای مسائل بهداشتی و درمانی برداشته خواهد شد.

طرح توسعه روستایی

طی ماههای اخیر با حضور جناب آقای دکتر معصومی از اساتید برجسته دانشگاه وبه مدد دغدغه مندان روستا از جمله جناب آقایان ستاری پور،ترقی ، قلی وادانی ، کاظمی ودیگر دوستان ، طرح توسعه روستایی کلید خورده و دفتر آن در روستا افتتاح گردیده که انشالله قصد دارد با مهارت آموزی به جوانان و نوجوانان گامهای موثری در حوزه ایجاد کارگاه های زودبازده برداشته شود. همچنین در حوزه های عمرانی، فرهنگی، آموزشی، اجتماعی و…برنامه های جامعی تمهید مقدمات شده است.طرح بسیار جامعی می باشد انشاالله طی دو سه سال آینده شاهد بهره برداری از تک تک طرح های این مجموعه خواهیم بود.